पुणे : कापसाचे भाव वाढण्याच्या अपेक्षेने अनेक शेतकरी अजूनही कापूस साठवून ठेवत आहेत. वाढत्या भावाची हमी मिळावी म्हणून ते पिकांची साठवणूक करत आहेत. काही शेतकऱ्यांनी लग्नसराई आणि खरिपाचा खर्च भागवण्यासाठी कापूस विकण्यास सुरुवात केली आहे. असे असूनही पुढे जाऊन कापसाचे भाव काय असतील याची उत्सुकता लोकांना आहे.
पुण्याच्या स्मार्ट प्रोजेक्ट मार्केट इन्फॉर्मेशन ॲनालिसिस आणि रिस्क मॅनेजमेंट विभागातील तज्ज्ञांनी या संदर्भात आपले भाकीत केले आहे. बाजारात भावात आणखी वाढ होण्याची शक्यता असून, त्याचा फायदा शेतकऱ्यांना होऊ शकतो, असे त्यांचे म्हणणे आहे, मात्र उत्पादनात घट झाल्याने काही ठिकाणी भावही कमी होऊ शकतात, असे चित्र आहे.
भारतात कापसाचे वाढते महत्त्व
कापूस हे भारतातील सर्वात महत्त्वाचे व्यावसायिक पीक आहे, ज्याला ‘व्हाइट-गोल्ड’ म्हणून ओळखले जाते. या पिकाचे उत्पादन देशाच्या अर्थव्यवस्थेसाठी महत्त्वाचे आहे.
जागतिक स्तरावर, चीन आणि युनायटेड स्टेट्स नंतर भारत हा अग्रगण्य कापूस उत्पादक देश आहे, जो एकूण जागतिक कापूस उत्पादनापैकी 25% आहे. भारतीय शेतकऱ्यांच्या कठोर परिश्रम आणि व्यावसायिक दृष्टिकोनामुळे ते जागतिक दर्जाचे उत्पादक बनले आहे.
आयात-निर्यात वाढण्याची शक्यता
राष्ट्रीय आयात आणि निर्यातीच्या बाबतीत, मागील वर्षाच्या तुलनेत 2022-23 मध्ये आयात 55% आणि निर्यात 23% ने वाढण्याचा अंदाज आहे. ही वाढ देशाच्या एकूण कापूस उत्पादनाच्या विकासाचे प्रमुख सूचक आहे.
जागतिक स्तरावरही, कापसाच्या आयातीत ३.८४% आणि निर्यातीत १.८१% ने घट झाली आहे, जो जागतिक बदलाचा पुरावा आहे.
कापूस उत्पादन वाढीचा अंदाज
2021-22 मध्ये कापूस उत्पादन 14 वर्षांच्या नीचांकी पातळीवर आले होते, परंतु 2022-23 मध्ये त्यात 2.3 लाख गाठींनी वाढ झाली आहे. यावरून हे स्पष्ट होते की, भारतीय शेतकऱ्यांच्या मेहनतीमुळे आणि नवीन तंत्रज्ञानाच्या वापरामुळे कापूस उत्पादनात लक्षणीय बदल होत आहेत.
कापसाची आवक किंचित वाढली
मार्च महिन्यात बाजारात कापसाची आवक गतवर्षीप्रमाणेच असल्याचे दिसून येत आहे. या वृत्तामुळे कापसाचे भाव स्थिर राहण्याची चिन्हे दिसत असल्याने बाजारपेठेत उत्सुकता वाढत आहे.
जागतिक कापूस उत्पादनात तेजी
USDA-कॉटन आउटलुकनुसार, 2023-24 मध्ये जागतिक कापूस उत्पादनात 0.5 टक्क्यांनी किरकोळ वाढ अपेक्षित आहे. यामध्ये 115 दशलक्ष गाठींची उत्पादन क्षमता आहे. युनायटेड स्टेट्समध्ये अधिक उत्पादन आणि चीन, तुर्की आणि पाकिस्तानमध्ये कमी उत्पादन अपेक्षित आहे.
अकोला बाजारात कापसाचे भाव वाढले
अकोला बाजारपेठेत कापसाचे भाव किमान संदर्भ किमतीच्या वर आहेत. गेल्या तीन वर्षांत जुलै ते सप्टेंबर या कालावधीत कापसाच्या किमतीत झालेली वाढ खालीलप्रमाणे आहे.
– जुलै ते सप्टेंबर 2021: 7,286 रुपये प्रति क्विंटल
– जुलै ते सप्टेंबर 2022: 10,154 रुपये प्रति क्विंटल
– जुलै ते सप्टेंबर 2023: 7,407 रुपये प्रति क्विंटल
अचानक झालेल्या या वाढीमुळे बाजारपेठेतील कमालीची उत्सुकता वाढत आहे आणि गुंतवणूकदारांच्या नजरेत कापसाची आवड वाढत आहे.
बाजारात कापसाच्या नवीन शक्यता
बाजार माहिती आणि विश्लेषण विभागाने दिलेल्या अंदाजानुसार, जुलै ते सप्टेंबर 2024 या कालावधीसाठी कापसाचे भाव रु. सध्याच्या परिस्थितीनुसार सात हजार ते साडेआठ हजार रुपये प्रतिक्विंटल होण्याची शक्यता आहे.
शेतकऱ्यांनी त्यावेळच्या परिस्थितीचे बारकाईने विश्लेषण करून आपला कापूस विकण्याचा निर्णय घ्यावा, असे तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे. कापसाचे भाव वाढण्याची किंवा घसरण्याची शक्यता कोणत्या दिशेने आहे, याची सध्या बाजारात जोरदार चर्चा सुरू आहे.
शेतकऱ्यांसाठी हा विशेष महत्त्वाचा काळ आहे, जेव्हा ते त्यांच्या पिकांचे भाव ठरवण्यासाठी पुढे जात आहेत. त्यामुळे त्यांनी बाजारपेठेसाठी तयार राहून योग्य वेळी तज्ज्ञांच्या सल्ल्याचा आधार घेत आपला कापूस विकला पाहिजे.
१० वर्षांपासून विविध डिजिटल मिडीयाचा दांडगा अनुभव,सध्या ऍग्रो न्यूज टिम मध्ये डिजिटल कंटेंट रायटर म्हणून कार्यरत. Agriculture, Automobile, Business, Finance, Technology इत्यादी विषयाचे सखोल ज्ञान.
पुण्यातील नामांकित संस्थेतून पत्रकारिमध्ये पदवीधर.
